خانه و زندگی مدرن در دنیای امروز

از میان تمامی عملکردهای معماری، "خانه" بلافصل ترین  و در نتیجه با اهمیت ترین فضای مرتبط با آدمی بوده و نخستین فضایی است که در آن مفاهیمی نظیر "کیفیت فضایی" و "تعلق فضایی" تجربه می شود. در طول تاریخچه این عملکرد که برابر با تاریخ معماری از زمان استقرار و سکنی گزینی بشر تا به امروز می باشد، همواره پیوندی نا گسستنی میان "خانه" و "خانواده" برقرار بوده و از خانه به عنوان پایگاهی برای تامین امنیت و محلی برای برقراری آرامش خانواده به عنوان عنصر نهادین جامعه یاد شده است.
بدین ترتیب و در پی پیدایش تکنولوژی مدرن، انقلاب صنعتی و افزایش یکباره جمعیت در قرن بیستم تغییرات عمده ای در نیازها، شیوه زندگی و مفهوم خانواده ایجاد گردید که به طبع این تغییرات، "معماری خانه" نیز دگرگون شده و تعاریف متفاوت و بعضاً متضادی در خصوص آن مطرح گردید.
با این وجود تغییرات ساختار فیزیکی اقامتگاه ها با توجه به شرایط زمانه، نمی توانند خللی بر مفهوم بنیادین خانه وارد کنند، چرا که سکونت و داشتن خانه، نیاز ذاتی، روانی و همیشگی بشر است و همچون آینه ای بازتاب شخصیت، روش زندگی و جهان بینی ساکنانش می باشد.

نقش و جایگاه کنونی معماری خانه

مشکلات مسکن در کشورهای رو به رشد نظیر ایران را می توان به دو بخش عمده  تفکیک نمود، نخست بحران ناشی از کمبود مسکن که به اساسی ترین مشکل در کشورهایی تبدیل شده است که با افزایش شدید جمعیت و کمبود زمین مواجه اند.
در این خصوص ساخت مجتمع ها و شهرک های مسکونی عظیم در کلان شهرها و رو آوردن به ساخت صنعتی، تکنولوژی های پیش ساختگی و به طور کلی انبوه سازی مسکن راهکارهایی اجتناب ناپذیر و در حال اجرا می باشند.
بدیهی است که این چالش ها به مرور زمان بحران دیگری را پدید می آورند که آن نزول کیفیت در تعریف برنامه فیزیکی، طراحی و ساخت مسکن می باشد.
فقدان هویت در بافت های مسکونی، از دست رفتن احساس تعلق و مالکیت در مجتمع های مسکونی و سرانجام نارضایتی ساکنین از خانه هایی تکراری و سلول مانند، همگی ناشی از تزریق کورکورانه و نابخردانه تکنولوژی به معماری و بی توجهی معماران و متخصصین به تغییر نیازهای انسان مدرن و خصوصیات اقلیمی و فرهنگی ساکنین می باشد. باید توجه داشت که با وجود تغییرات اساسی در انواع مصالح و تکنولوژی های ساخت، نیازهای اولیه انسان نظیر میل به آرامش، امنیت و هویت مندی ثابت بوده و خانه های امروز در تقابل با ناهنجاری فضای شهری مدرن، تبدیل به آخرین پناهگاه شهروندان شده اند.
هرچند که امروزه دیگر خانه پناهگاهی برای فرار از خطر بلایای طبیعی و جانوران درنده نمی باشد اما انسان مدرن بیش از هر زمانی به خانه به عنوان محیطی شخصی و فارغ از اضطراب، سرعت و هیجان زندگی روزمره نیاز دارد.
از آنجا که ارتباط تنگاتنگی میان انسان و محیط مصنوعی که در آن فعالیت می کند وجود دارد، معماری خانه به عنوان فضایی که آدمی بیشترین زمان از عمر خود را خصوصاً در کودکی و کهنسالی در آن سپری می کند، اهمیتی دو چندان داشته و طبیعی است که عدم پاسخگویی صحیح فضا به نیازهای ساکنین باعث پیدایش مشکلاتی فیزیکی و روحی در شهروندان می شود و در نهایت عملکرد آن ها در جامعه را نیز تحت تاثیر قرار می دهد.
هرچند که آگاهی به تمامی این عوامل برای معماران که مهمترین نقش را در ساماندهی فضاهای مسکونی بر عهده دارند شرط لازم برای موفقیت محسوب می شود، اما پیداست که معماران به تنهایی قادر به حل مشکلات کیفی فضاهای  مسکونی که تاثیر به سزایی در زندگی ساکنین و در نهایت جامعه دارد نبوده و امروزه همکاری تنگاتنگ میان متخصصان علوم مختلف نظیر روان شناسی، جامعه شناسی، طراحی شهری، معماری و طراحی داخلی لازمه ای دیگر برای دستیابی به پاسخ هایی کارآمد، سنجیده و اجرایی در این زمینه می باشد.

دسته بندی انواع خانه ها

اکنون با گسترش ساخت شهرک ها و مجتمع های مسکونی، خانه ها را از لحاظ مقیاس و تعداد خانواده های ساکن در آنها می توان به سه گروه مسکن انفرادی، آپارتمان و مجموعه مسکونی تقسیم نمود.
خانه های شخصی را بر اساس موقعیت قرارگیری می توان به سه دسته تقسیم نمود: خانه های شهری، که شرط لازم برای شکل گیری شهرها بوده و براساس ضوابط شهرداری ها در بافت های شهری احداث می شوند، خانه های حومه شهری که توسط اقشار کم درامد و به صورت غیر اصولی، غالباً در حومه شهرهای بزرگ پدید می آیند و خانه های ویلایی که توسط قشر مرفه در دل طبیعت و فارغ از ضوابط و مقررات شهری ساخته می شوند.
معماری خانه های شهری همواره تحت تاثیر ضوابط شهری و بافت همسایگی پیرامون آن بوده است، به همین دلیل در طراحی معماری این خانه ها چگونگی پاسخگویی معماران به چنین محدودیت هایی اهمیت ویژه ای می یابند.